LAUZADOS ANTİK KENTİ: LAFSA
Eski adı Lafsa’dan anlaşılacağı üzere Lauzados, Kirazlıyayla’nın yakınlarında kurulmuş bir kent. Lauzados adı bölgede kaybolmayan adlardan. Sadece biraz değişikliğe uğrayarak Lafsa adını almış.
Başyayla Köyü, 1967 yılında Kirazlıyayla Köyü (Lafsa Köyü) ile birleşerek bir kasaba olmuş ve 1990’lardaki düzenlemeyle Başyayla ilçesi olarak çevredeki köyleri kendine bağlamış;. Kirazlıyayla Köyü ise Kirazlıyayla Mahallesi olmuş.
Lauzados adının kaynağı bilinmemekle birlikte Roma Dönemi öncesine dayanan yerli bir isim olduğu biliniyor. Büyük bir nekropolden oluşan Lauzados’a, yani Hisarönü Ören Yeri’ne, Başyayla ilçesinin Kirazlıyayla Mahallesi’den yaklaşık 5 – 6km sonra ulaşılıyor.
Hisarönü’nde yerel kayaya oyulan kaya mezarları, uzun bir kayalık boyunca ve kayalığın eteklerine kadar yayılıyor. Nekropolisin tam karşısında yine büyük bir kayalık bölgenin üzerine oturan kalıntılar görünüyor. Yerel adı Aktepe olan bu tepenin Lauzados Antik Kenti kalıntıları olduğu saptanmış.90 Lauzados kaya mezarları; yalın cepheli mezarlar, tapınak cepheli mezarlar ve tonoz açıklıklı mezarlar olmak üzere zengin bir nekropolis sunuyor.
Nekropolis’teki mezarların çoğunun içerisindeki oygu teknelerle aslan formlu kapakları hâlâ görülebilir durumda. Ancak bazı mezarların aslan kapaklarını görmek için giriş açıklığından sürünerek girmek gerekebiliyor.
Lauzados’un yerleşim yeri ve akropolü olduğu düşünülen Aktepe’de çok basamaklı bir merdiven göze çarpıyor. Osman Doğanay, merdivenin bir kaya anıtıyla ya da akropoldeki bir kaleyle ilişkili olabileceğini belirtmiş. Böylece Lauzados nekropolü dışında yaşam alanının tam yeriyle ilgili ipuçlarını veren bölgedeki bir-iki yerleşimden biri konumunda. Buradaki kalıntılar çok iyi durumda değil; ancak yeni kazı ve araştırmalarla Lauzadosluların yaşadığı yerler gün yüzüne çıkarılabilir.
